سعيد صفاتيان*: در بين كساني كه به صورت دائم و با مقدار زياد از اين دارو استفاده مي‌كنند عوارض خاصي مثل لرزش، تب‌هاي طولاني‌مدت و تغيير ضربان قلب مشاهده مي‌شود. اين عوارض در افرادي كه از ماده ال‌اس‌دي (نوعي ماده روان گردان بسيار سنگين) استفاده مي‌كنند نيز مشاهده مي‌شود. بسياري از اين افراد مي‌گويند احساس مي كنند زير پوستشان چيزي شبيه كرم حركت مي‌كند يا داخل معده‌شان احساس مي‌كنند حشراتي در حال حركت هستند. اين حالات در افرادي كه مقدار زيادي ريتالين استفاده مي‌كنند نيز ديده مي‌شود. نكته مهم اين است كه ما بايد به جوانان خود درباره اثرات سوء اين گونه مواد آگاهي دهيم.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه آرمان، داروي متیل فنیدات كه ما در ايران آن را با نام تجاري ريتالين مي‌شناسيم حدود ۶۰ سال است كه در كشورهاي دنيا مصرف مي‌شود. توليد و مصرف اين دارو براي درمان بيماري‌هاي زيادي مورد استفاده قرار مي گيرد.اين دارو عموما براي درمان خواب‌آلودگي در طول روز، خستگي مزمن، بيش‌فعالي و عدم تمركز در كودكان از سوي پزشكان متخصص تجويز مي‌شود. درهمه جاي دنيا گروهي از افراد كه نياز به كم خوابيدن داشتند به مرور اين دارو را مورد استفاده قرار دادند. رانندگان كاميون، جوانان دانشجو در ايام امتحانات و جواناني كه به مهماني‌هاي شبانه مي‌روند و به بيدار ماندن نياز دارند بيشتر مصرف‌كنندگان اين دارو هستند. بحث مصرف اين مواد در بين دانشجويان و جوانان بحثي نيست كه تنها مربوط به كشور ايران باشد. اما در چند سال گذشته ما شاهد افزايش استفاده آن در جوانان ايراني و به ویژه دانشجويان در شب‌هاي امتحان بوده‌ايم.
ريتالين ماده‌اي از گروه آمفتامين‌هاست كه در موارد طبي با نسخه و اجازه پزشك براي درمان بسياري بيماري‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد. آمفتامین یک داروی محرک اعصاب است که جزو کلاس فنتيلامين محسوب مي‌شود. اصلی‌ترین کاربرد دارویی ترکیبات آمفتامین اختلال كم‌توجهي – بيش‌فعالي است، اما در برخي موارد فرد با مصرف آمفتامين به سمت عادت كردن به اين مواد مي‌رود، يعني پس از مدتي از لحاظ رواني به اين مواد وابسته مي‌شود. مانند مصرف ديگر مواد مخدر از جمله شيشه، تنها با اين تفاوت كه آمفتامين ها ميزان اثر و تخريب كمتري دارند اما زماني كه فرد به اين مواد اعتياد پيدا و ميزان مصرف مواد افزايش پيدا مي‌كند ميزان تخريب آن نيز بيشتر مي شود.
عوارض اعتیاد به ریتالین
عوارضی كه اين مواد روي دستگاه عصبي و دستگاه گوارش افراد دارد ايجاد بي‌اشتهايي، بي‌خوابي، كابوس‌هاي شبانه و تحريك پذيري است كه در اكثر جوانان موجب بداخلاقي و تندي با اعضاي خانواده مي‌شود. افسردگي، تهوع و كاهش وزن، بی‌قراری، بی‌خوابی، سرگیجه، سردرد، بی‌حوصلگی، در طولانی‌مدت افسردگی شدید و سایکوز از جمله دیگر عوارض اعتیاد به ریتالین است. خشکی دهان، اسهال، یبوست، کرامپ شک نیز از جمله عوارض جسمانی است که با مصرف ریتالین به وجود می‌آید. به دليل ايجاد كاهش وزن متاسفانه در ايران شاهد آن هستيم كه بسياري از جوانان براي كنترل چاقي نيز به سمت اين مواد مي‌روند و از آن استفاده مي‌كنند.
ترک ریتالین ساده نیست
نكته ديگر درباره اين دارو بحث درمان آن است. بر خلاف تصور عوام ترك اين دارو به هيچ عنوان كار ساده‌اي نيست. بسياري از افرادي كه از اين‌گونه داروها استفاده مي‌كنند خود نيز آگاه نيستند كه به آن اعتياد پيدا كرده‌اند. اين موضوع زماني روشن مي‌شود كه آنها تصميم مي‌گيرند مصرف مواد را كاهش دهند يا به طور كلي آن را قطع كنند. كساني كه مصرف بالايي از اين دارو را دارند به راحتي نمي‌توانند آن را كنار بگذارند. اين افراد به دليل وابستگي شديدي كه به اين دارو پيدا مي‌كنند نمي‌توانند مصرف آن را كنترل كنند و از آنجا كه تصور مي‌كنند اعتياد هم ندارند به طور دائم اين دارو را مصرف مي‌كنند. در بين كساني كه به صورت دائم و با مقدار زياد از اين دارو استفاده مي‌كنند عوارض خاصي مثل لرزش، تب‌هاي طولاني‌مدت و تغيير ضربان قلب مشاهده مي‌شود. اين عوارض در افرادي كه از ماده ال‌اس‌دي (نوعي ماده روان گردان بسيار سنگين) استفاده مي‌كنند نيز مشاهده مي‌شود. بسياري از اين افراد مي‌گويند احساس مي كنند زير پوستشان چيزي شبيه كرم حركت مي‌كند يا داخل معده‌شان احساس مي‌كنند حشراتي در حال حركت هستند. اين حالات در افرادي كه مقدار زيادي ريتالين استفاده مي‌كنند نيز ديده مي‌شود.
نكته مهم اين است كه ما بايد به جوانان خود درباره اثرات سوء اين گونه مواد آگاهي دهيم. جوانان ما بايد بدانند كه براي بي‌خوابي مي‌توانند از داروهاي ديگري استفاده كنند. اين افراد تصور مي‌كنند ريتالين مي‌تواند تمركز شديدي در آنها ايجاد كند و اين افزايش تمركز باعث مي‌شود همه آن حجم زيادي را كه در مدت زمان اندك مطالعه مي‌كنند به خاطر بسپارند، در حالي كه اين‌گونه نيست. اغلب جوانان ما فریب تمركز كوتاه‌مدتي را كه از اين طريق به دست آورده‌اند مي‌خورند در حالي كه آسيب‌هاي آن در بلندمدت فاجعه‌اي را براي آنان رقم خواهد زد كه از آن آگاه نيستند. ضعف اطلاع‌رساني ما درباره ضررهاي اين‌گونه مواد و از طرفي اين موضوع كه اين دارو مصرف پزشكي نيز دارد و از سوي بسياري پزشكان براي درمان برخي بيماري‌ها تجويز مي‌شود، سبب شده جوانان تصور كنند مي‌توانند از اين مواد به راحتي استفاده كنند بدون اينكه خطري آنها را تهديد كند. اما بايد به اين نکته توجه داشت كه بسياري از داروهايي كه مصرف پزشكي دارند مي‌توانند در صورت استفاده نادرست و زياد در بلندمدت آسيب‌هاي بسياري به افراد برسانند. اين داروها مي‌تواند براي خانم‌هاي باردار و افراد مسن بسيار خطرناك باشد و آسيب‌هاي جبران‌ناپذيري به آنها برساند.
سودجويي عامل دسترسي آسان به ريتالين
داروهايي مانند ريتالين داروهايي است كه داروخانه‌ها اجازه فروش بدون نسخه آنها را ندارند. ممكن است اين دارو به صورت قاچاق وارد كشور شود يا نوع تقلبي آن در بازار در اختيار افراد قرار گيرد كه دسترسي به آن را آسان مي‌كند، اما با قوانيني كه براي از بين بردن دسترسي آسان اين نوع داروها وجود دارد و اقداماتي كه وزارت بهداشت در اين مورد انجام داده است دسترسي به اين داروها دیگر براي افراد آسان نیست. با اين وجود، ما شاهد آن هستيم كه در برخي داروخانه‌ها، برخي افراد با انگيزه كسب سود اقدام به فروش اين داروها بدون نسخه پزشك مي‌كنند و با قيمت‌هاي آزاد و بسيار بالا دارو را در اختيار مصرف‌كنندگان قرار مي‌دهند. ما دراين باره بايد نظارت‌ها را افزايش دهيم و علاوه بر آن آگاه‌سازي جوانان را در دستور كار خود قرار دهيم. اينكه جوانان و خانواده‌هاي ما از خطرات مصرف اين مواد آگاه شوند بيش از هر اقدام ديگري در كاهش مصرف آن اهميت دارد. با وجود افزايش مصرف داروهاي مخدر توسط جوانان هم اكنون هيچ‌گونه آماري از ميزان كشفيات يا مصرف اين مواد در بين افراد وجود ندارد. باید تلاش‌ها در این زمینه افزایش یابد تا به تبع خطرات استفاده از دارو‌های اعتیادآور کم شود. این مهم نیازمند هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف است.