متأسفانه در کنار همه هشدارهای چند ساله اخیر در زمینه رشد اعتیاد زنان، هنوز هم در برخی از استان‌ها و شهرها کمپ ترک اعتیاد مخصوص بانوان وجود ندارد و علاوه بر این حمایت‌های اجتماعی زنان پس از ترک، بسیار کمتر از مردان است و همین مسئله مسیر ترک اعتیاد را برای زنان سخت‌تر کرده است.
نرخ رشد اعتیاد در زنان ۲ برابر مردان است.؛ این تنها یک خبر ساده نیست، بلکه هشداری است که چند روز پیش از سوی معاون امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور در همایش ملی “دانش اعتیاد” عنوان شد و متأسفانه در کنار همه این آمار نگران‌کننده، هنوز اقدامات درخور توجهی برای پیشگیری از اعتیاد زنان صورت نگرفته است و شاید بتوان بی‌توجهی به اقدامات پیشگیرانه و پس از آن عدم حمایت اجتماعی از زنان بهبودیافته را به عنوان یکی از دلایل بالا رفتن آمار اعتیاد مطرح کرد.
به گزارش مهرخانه، اعتیاد زنان اکثراً ریشه در بسترهای خانوادگی مغشوش دارد. طبق آمارهای مستند، اغلب زنان معتاد مجرد، پدر یا برادر معتاد دارند یا مورد یک بزه اجتماعی واقع شده‌اند و اکثر زنان معتاد متأهل، توسط همسرانشان آلوده می‌شوند که ۶۲ درصد جمعیت زنان معتاد را به خود اختصاص داده‌اند.
اعتیاد در زنان به طور مستقیم با سطح سلامت اجتماعی در ارتباط است. زنان معتاد بسیار آسیب‌پذیرتر از مردان معتادند، زیرا مصرف مواد در زنان اغلب با آسیب‌های اجتماعی از جمله فرار از خانه، روسپیگری و خشونت توأم است. از سوی دیگر وقتی یک زن گرفتار اعتیاد می‌شود، پیامدهای آن تنها متوجه او نیست، بلکه فرزندان و خانواده آنها را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
اما نکته مهم‌تر اینکه اکنون میزان مصرف مواد مخدر در زنان از ۵ درصد در سال ۸۵ به حدود ۱۰ درصد در سال ۹۰ رسیده است؛ یعنی در عرض پنج سال با رشد ۵ درصدی اعتیاد زنان مواجه شده‌ایم و آمارها گویای این مهم است که به یک عزم ملی برای پیشگیری از اعتیاد زنان و رهایی زنان معتاد از چرخه اعتیاد نیاز داریم تا با این آسیب اجتماعی که در سال‌های آتی تهدیدی برای خانواده‌ها خواهد بود، مبارزه کنیم.
متأسفانه در کنار همه هشدارهای چند ساله اخیر در زمینه رشد اعتیاد زنان، هنوز هم در برخی از استان‌ها و شهرها کمپ ترک اعتیاد مخصوص بانوان وجود ندارد و علاوه بر این حمایت‌های اجتماعی زنان پس از ترک، بسیار کمتر از مردان است و همین مسئله مسیر ترک اعتیاد را برای زنان سخت‌تر کرده است.
(در همین زمینه: مسئولینِ درمان اعتیاد زنان را بشناسیم)
ستاد مبارزه با مواد مخدر؛ از احداث کمپ ترک اعتیاد زنان تا آموزش به سازمان‌های مردم‌نهاد
ستاد مبارزه با مواد مخدر یکی از دستگاه‌های متولی درمان اعتیاد زنان است. این ستاد که غالباً به عنوان پشتیبان متولیان درمان اعتیاد شناخته می‌شود، به تازگی و در آبان ماه سال گذشته دفتر امور زنان و خانواده این ستاد را در ساختار خود جای داده است. پیش از این اقداماتی که در حوزه بهبود زنان از دام اعتیاد انجام می‌داد به صورت انسجام یافته نبود، ولی در حال حاضر این اقدامات با دقت بیشتری انجام می‌شود.
دفتر امور بانوان ستاد مبارزه با مواد مخدر تاکنون چندین جلسه تشکیل داده و مصوبات مختلفی را در زمینه کاهش آمار اعتیاد زنان داشته است. این ستاد در حال حاضر با انعقاد تفاهم‌نامه‌ای با معاونت امور زنان، قرار است اقداماتی را در زمینه زنان بهبودیافته انجام دهد.
امضاکنندگان این موافقت‌‌نامه وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزرات بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ستاد مبارزه با مواد مخدر و معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری هستند و هدف و موضوع اصلی این تفاهم‌نامه افزایش و گسترش حمایت‌های اجتماعی به زنان بهبودیافته از اعتیاد است.
يكي از مفاد اين تفاهم‌نامه برگزاري كارگاه آموزشي در استان‌هاي هدف، درباره نحوه خدمات‌رساني از سوي سازمان‌هاي مردم‌نهاد براي حمايت اجتماعي از زنان بهبوديافته است كه اين امر اکنون در دستور کار ستاد است.
در راستای این تفاهم‌نامه در حال حاضر ستاد مبارزه با مواد مخدر اقدام به احداث کمپ‌های ترک اعتیاد زنان در همه استان‌ها داشته و اکنون طرح شیوع‌شناسی اعتیاد زنان را در دستور کار قرار داده است و از سوی دیگر برای حمایت از خانواده‌های معتادان پژوهشی را با همکاری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران در دست انجام دارد.
(در همین زمینه: زنان در ستادی که با موادمخدر مبارزه می‌کند)
سازمان بهزیستی؛ از مراکز گذری ترک اعتیاد تا خانه‌های میان‌راهی
سازمان بهزیستی نیز دیگر نهادی است که مسئولیت درمان و ترک و حمایت زنان معتاد را به عهده دارد. این سازمان تاکنون با افتتاح چندین کمپ، توانسته است در راستای اقدامات درمانی زنان معتاد قدم بردارد؛ ولی تعداد این کمپ‌ها برای جامعه معتادانی که ۱۰ درصد آن را زنان تشکیل می‌دهند، کافی نیست؛ به‌خصوص اینکه بیشتر این مراکز در تهران قرار دارند و نبود کمپ‌های مجاز ترک اعتیاد ویژه زنان در شهرستان‌ها، باعث شده است تا آنها انگیزه‌ای برای ترک نداشته باشند.
این سازمان در اواخر سال ۹۰ با همکاری معاونت امور زنان و خانواده رئیس‌جمهور دولت دهم، با راه‌اندازی مرکز اشتغال‌زایی زنان بهبودیافته در شیراز، حمایت‌های اجتماعی از زنان بهبودیافته را در دستور کار خود قرار داد و پس از آن این مراکز در استان‌های تهران، گلستان و یزد نیز احداث شد. علاوه بر این در مرکز گذری ترک اعتیاد زنان در تهران (خانه خورشید) علاوه بر احداث یک کارگاه اشتغال‌زایی برای کاهش آسیب‌های اعتیاد این زنان؛ متادون نیز توزیع می‌شود.
یک خانه میان‌راهی برای حمایت از زنان بهیودیافته در استان البرز نیز در سال گذشته توسط بهزیستی احداث شد که زنان بهبودیافته می‌توانند تا پیدا کردن شغل مناسب و فراهم‌کردن زمینه‌های بازگشت به خانه در آنجا سکونت داشته باشند. از ابتدای سال جاری نیز سازمان بهزیستی تصمیم گرفته ایت تا تعداد این خانه‌های میان‌راهی را افزایش دهد.
البته با روی کار آمدن دولت جدید سازمان بهزیستی نیز به عنوان یکی از دستگاه‌های مسئول در اجرای تفاهم‌نامه چهارجانبه برای حمایت از زنان بهبودیافته زیر مجموعه وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی تعیین شد و اکنون این سازمان باید بسترهای اجرای این تفاهم‌نامه را فراهم کند. به این منظور معاونت امور زنان و خانواده قرار است اعتباری را درباره زنان بهبودیافته از اعتیاد در اختیار سازمان بهزیستی قرار دهد تا صرف توانمندسازی این قشر شود.
به گفته مدیرکل دفتر حمایتی و توانمندسازی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی؛ کاهش عوامل خطرزا در بازگشت زنان گروه هدف؛ یعنی زنان بهبودیافته، کاهش عوامل استرس‌زا و مشکلات روحی و مالی زنان گروه هدف، کمک به توانمندسازی شغلی و مالی، کمک به زنان بهبودیافته جهت استفاده از حمایت‌های اجتماعی، از جمله اقداماتی است که در این طرح تفاهم‌نامه بدان توجه شده و قرار است سازمان بهزیستی آن را انجام دهد.
زارعی می‌گوید: این طرح از ۶ ماه گذشته در استان‌های قم، خراسان رضوی، مازندارن، البرز، سیستان‌وبلوچستان و فارس جهت آماده‌سازی شغلی افراد اجرا شده است و قصد دارد زنان را از نظر روحی، مشاوره، کلاس‌های روان‌درمانی و گروهی و آموزش‌های ابتدایی فنی‌وحرفه‌ای برای بازگشت به کار و داشتن اشتغال آماده کند و مکان‌هایی برای این افراد در هر استان پیش‌بینی کرده‌ایم تا آنها به صورت مشاغل خانگی یا سایر مشاغل به اشتغال بپردازند.
البته برای اجرای این طرح آن هم در شش استان پراعتیاد کشور تنها ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار در نظر گرفته شده است که به طور قطع نمی‌تواند جوابگوی حمایت‌های اجتماعی از زنان بهبودیافته باشد.
(در همین زمینه: اشک‌ها و لبخندها در تنها سازمان حمایتی دولت دهم)
وزارت بهداشت و حمایت‌های از جنس درمان
وزارت بهداشت نیز از دیگر متولیان درمان اعتیاد زنان است که بیشتر حمایت‌های این وزارتخانه به بحث‌های درمانی محدود می‌شود. هرچند که مسئولین برخی از کمپ‌های ترک اعتیاد ویژه زنان از عدم حضور مسئولین وزارت بهداشت در کمپ‌های ویژه ترک اعتیاد زنان خبر می‌دهند، ولی این وزارتخانه مدعی است که در وزارت بهداشت، خدمات روانی و درمانی بسیاری به این زنان ارائه می‌شود.
در زمینه احتمال ابتلای این زنان به ایدز نیز آزمایش‌های مختلفی از آنان صورت می‌گیرد و در صورت ابتلای آنها به ایدز خدماتی که مورد نیاز است، ارائه می‌شود و در زمینه اعتیاد نیز خدمات مربوط به ترک اعتیاد در این مراکز انجام می‌شود.
اما با تفاهم‌نامه جدید به طور قطع باید این وزارتخانه اقدامات مؤثرتری را در زمینه جلوگیری از ورود دوباره زنان معتاد به چرخه اعتیاد انجام دهد.
معاونت امور زنان؛ از مراکز اشتغال‌زایی تا ایجاد کارگروه حمایت از زنان بهبودیافته
معاونت امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری نیز به عنوان یکی از دستگاه‌های سیاست‌گذار حوزه زنان موظف است اقداماتی را در زمینه حمایت از زنان بهبودیافته انجام دهد. البته در دولت قبل قرار بود در راستای کمک‌رسانی و حمایت از زنان معتاد، پايگاه‌هاي فرهنگي و ورزشي ويژه دختران و زنان معتاد و بزهكار تحت پوشش مراكز بازپروري افزایش یاید، ولی این طرح به طور کامل اجرایی نشد و بخشی از این اقدامات حمایتی که به مراکز اشتغال‌زایی زنان بهبودیافته اختصاص داشت، با همکاری سازمان بهزیستی به اجرا درآمد.
در دولت جدید نیز شهیندخت مولاوردی به عنوان معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده، از وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی درخواست کرد تا کارگروه حمایت از زنان بهبودیافته را تشکیل دهند تا با عضویت معاونت در آن گروه و سایر دستگاه‌های ذی‌ربط برنامه‌هایی برای گروه هدف تدارک دیده شود. علاوه بر این معاونت امور زنان یکی از متولیان تفاهم‌نامه چهارجانبه برای حمایت از زنان بهبودیافته است که در حال حاضر در ۶ استان در حال اجراست و باید دید اجرای این تفاهم‌نامه تا چه اندازه می‌تواند به بهبود وضعیت زنان بهبودیافته کمک کند.
(در همین زمینه: خدمات حمایتی از زنان؛ بیم‌ها و امیدها)
به گزارش مهرخانه، اعتیاد زنان مسئله‌ای نیست که به راحتی بتوان از کنار آن گذشت؛ زنان معتاد بدون حمایت‌های اجتماعی نخواهند توانست جایگاه اجتماعی قبل را به دست آورند و از آن مهم‌تر اینکه بی‌توجهی به حمایت از زن معتاد، یعنی بی‌توجهی به یک خانواده؛ پس انتظار می‌رود طرح‌های حمایتی از زنان بهبودیافته هر چه سریع‌تر و به دور از موازی‌کاری اجرایی شود و در کنار آن نیز با ارائه آموزش‌های پیشگیری از گرایش زنان به اعتیاد، بتوان به کاهش آمار اعتیاد زنان کمک کرد.