به گزارش روابط عمومی ستاد مبارزه با موادمخدر به نقل از پایگاه خبری اعتیاد (ادنا)؛ کشت قانونی خشخاش طی ماه‌های اخیر با کش و قوس‌های فراوانی همراه شده است و موافقان و مخالفان سرسختی دارد؛ از نگاه گروه موافق‌ها نیازهای دارویی کشور جدی است و با رعایت ضوابط داخلی و بین المللی، ایران می‌تواند بازهم حق قانونی کشت خشخاش را احیا کند.
در سوی دیگر منتقدان و مخالفان این کشت هستند که بیش از هرچیز نگران نشت به بازار قاچاق مخدرها شده‌اند و از احتمال عود و مصرف بیماران صحبت می‌کنند، از منظر این گروه ارزانی مواد نشت یافته حاصل از اجرای طرح کشت قانونی می‌تواند زمینه یک سونامی اعتیاد در کشور را فراهم کند.
در این کشمکش‌ها، کارشناسان آسیب‌های اجتماعی و فعالان این حوزه مدام هشدار می‌دهند شرایط کشور در این بخش مطلوب نیست و باید برایش چاره‌ای اندیشید، موضوعی که برخی کلید آن را در همین اجرای طرح کشت قانونی خشخاش می‌دانند.
در همین رابطه عباس دیلمی‌زاده؛ مدیرعامل جمعیت خیریه تولد دوباره و رئیس کمیته ملی درمان ستاد مرکزی هماهنگی سازمان‌های مردم‌نهاد، طی یادداشتی به واکاوی بعضی ابعاد پُر ابهام کشت قانونی خشخاش به ویژه نقش آن در کاهش آسیب پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:
۱. کشت قانونی خشخاش از منظر کاهش آسیب
افزایش قیمت مواد مخدر سنتی مانند تریاک، مصرف‌کنندگان را در موقعیتی دشوار قرار می‌دهد. در چنین شرایطی، فرد یا باید سراغ درمان برود – که تنها درصد محدودی چنین مسیری را انتخاب می‌کنند – یا برای تأمین دوز مصرفی خود، بودجه خانوار را تحت فشار قرار دهد؛ به این ترتیب فشار یاد شده می‌تواند به کوچک‌تر شدن سفره و توان خانواده فرد مصرف کننده منجر شود که خود زمینه‌ساز بروز آسیب‌های اجتماعی است.
در چنین شرایط ناگزیر برخی از مصرف‌کنندگان نیز گرایش به مواد پرخطرتر مانند هروئین پیدا می‌کنند که مصرف آن و سایر مواد پرخطر می‌تواند بروز و ظهور آسیب‌های اجتماعی بیشتری را به دنبال داشته باشد.
در بسیاری از کشورها، ارائه مواد مخدر ارزان‌قیمت تحت نظارت پزشکی، به عنوان راهبردی برای کاهش آسیب پذیرفته شده است. هدف از این سیاست، جلوگیری از فروپاشی خانواده‌ها و کاهش رفتارهای پرخطر در میان مصرف‌کنندگان است.
در همین راستا، وجود تریاک ارزان‌تر در بازار ایران نیز شاید بتواند به عنوان ابزاری برای کاهش آسیب تلقی شود.
۲. تأمین نیازهای دارویی و کاهش وابستگی ارزی
برآوردها نشان می‌دهد که ایران سالانه به حدود ۹۰۰ تن خشخاش برای تولید داروهای مختلف نیاز دارد؛ از جمله شربت اپیوم و از جمله سایر داروهای مشتق شده آلکالوئیدهای خشخاش.
با افزایش نرخ ارز نیمایی – از حدود ۸۰ هزار تومان به بیش از ۱۰۰ هزار تومان – هزینه واردات مواد اولیه دارویی به شدت افزایش پیدا کرده است.
این افزایش قیمت، نه‌تنها شرکت‌های دارویی را تحت فشار قرار می‌دهد، بلکه بیم آن می‌رود که بیماران از مسیر درمان تحت نظارت پزشکی خارج شده و به سمت مصرف داروهای غیرمجاز یا عطاری‌ها سوق پیدا کنند که این وضعیت هم به نوبه خود زمینه آسیب‌های اجتماعی را فراهم می‌کند.
تولید داخلی خشخاش می‌تواند قیمت تمام‌شده داروها را کاهش داده و دسترسی بیماران را به درمان ایمن‌تر و ارزان‌تر تسهیل کند.
۳. نگاه فرهنگی و مدل‌سازی مهندسی آسیب اجتماعی
در تحلیل آسیب‌های ناشی از مصرف مواد مخدر، نباید صرفاً به جنبه پزشکی توجه کرد؛ براساس مدل‌های مهندسی ارائه‌شده توسط پژوهشگران به‌خوبی ملاحظه می‌کنیم که در اندازه‌گیری آسیب اجتماعی ناشی از سوء مصرف یک ماده مخدر، عوامل فرهنگی، اجتماعی و سایر موارد نیز نقش مهمی در ارزیابی خطرات آن ماده در جامعه مورد بررسی دارند.
برای درک بهتر این موضوع می‌توان به جمهوری چک اشاره کرد، در این کشور باوری وجود دارد مبنی بر اینکه مصرف شیشه نسبت به هروئین دارای آسیب کمتری است، درحالی‌که در ایران این موضوع می‌تواند برعکس قلمداد شود، به همین ترتیب سیاست‌گذاری‌ها نیز در کشورها بر اساس همین روش شکل می‌گیرد.
در ایران با توجه به گسترش مصرف گل‌های تراریخته شده و گل‌هایی که با روش “اصلاح نژاد و پرورش انتخابی” (Selective Breeding) تولید می‌شود، می‌توانند خطرات جدی به همراه داشته باشد و شاید بتوان تریاک را با درنظر گرفتن سهم عوامل فرهنگی به عنوان ماده‌ای کم‌خطر شناخت.
باید بپذیریم در مورد جوانان شناخت کافی وجود ندارد و متخصصان این حوزه که در بخش پیشگیری و مسائل اجتماعی فعالیت دارند، می‌بایست برای کشف سلیقه و نیازهای آنها پژوهش کنند و پاسخ علمی جامع و کاملی دهند؛ گرچه می‌دانیم این مواد تراریخته و گل‌های “اصلاح نژاد و پرورش انتخابی” (Selective Breeding) خشونت را افزایش می‌دهند، همان‌طور که در ابتدای شیوع شیشه خشونت افزایش پیدا کرد. گرچه برای جوانان مصرف یک ماده مخدر جذابیت دارد، اما در جایگاه سیاست‌گذاران و متولیان امر جای سوال است که آیا در بررسی وضعیت آسیب‌های اجتماعی موضوع “خشونت” را به عنوان یکی از فاکتورها درنظر خواهند گرفت و آیا ما به دنبال گسترش خشونت در جامعه هستیم یا نه؟
حتی با لحاظ اینکه اگر از محل کشت قانونی نشت‌هایی به بازار آزاد رخ دهد، بازهم سطح خطر آن نسبت به مواد آمفتامین، مت آمفتامین و فراریخته پایین‌تر خواهد بود و از منظر کاهش آسیب طرح کشت قانونی بازهم قابل دفاع است.
۴. پیشنهاد اجرای پایلوت کشت خشخاش
با توجه به نیازهای دارویی کشور، پیشنهاد شده است که کشت خشخاش در سطح محدود و کنترل‌شده – حدود ۱۶۰۰ تا ۲۰۰۰ هکتار – با مدیریت کامل سیستم امنیتی- انتظامی به صورت پایلوت در برخی استان‌های مستعد همچون فارس، اصفهان، لرستان، آذربایجان غربی و… صورت بگیرد. برای این منظور بعضی دانشگاه‌ها که زمین محصور و قابل کنترلی دارند نیز می‌تواند به عنوان یک گزینه قابل تامل مطرح شود، به عنوان مثال دانشگاه شیراز و دانشگاه ارومیه.
به هر حال اجرای این طرح با قید نظارت و کنترل شده قابل دفاع محسوب می‌شود. این اقدام می‌تواند به تأمین پایدار مواد اولیه دارویی کمک کند و وابستگی ما به واردات را در شرایط فشارهای تحریمی بین المللی کاهش دهد. یادمان باشد ما تحت بیشترین فشار اقتصادی در طول سال‌های گذشته قرار گرفته‌ایم و می‌بایست راه‌هایی پیدا کنیم که مشکلات‌مان کاسته شود.
ضمن اینکه باتوجه به نیازهای آبی کشور در حوزه کشاورزی، این نکته که کشت خشخاش یک‌سوم کشت گندم نیاز آبی دارد نیز بر جذابیت‌های اجرای طرح کشت قانونی خشخاش می‌افزاید.
منافع ملی در شرایط تحریمی‌مان اقتضاء می‌کند همچنانکه برای نیاز گندم و نان کشور در دوره‌ای تمام توان کشاورزی کشور را گذاشتیم، امروز هم برای نیازهای دارویی به صورت پایلوت (نه گسترده) چنین همت و کوششی را به‌خرج دهیم.
هرچند برخی منتقدان این طرح را پوششی برای کنترل کشت‌های غیرقانونی می‌دانند، اما تجربه‌های مشابه در حوزه‌هایی مانند ویدیو و ماهواره در دهه شصت و هفتاد نشان داده‌اند که ممنوعیت کامل، راه‌حل مؤثری نیست.
مدیریت کنترل‌شده و قانونی، گزینه‌ای واقع‌گرایانه‌تر و اصلاح طلبانه برای مواجهه با واقعیت‌های اجتماعی و درمانی کشور است.
انتظار می‌رود کسانی که نگران موضوع گسترش شیوع و بروز مصرف تریاک در کشور هستند به این مساله توجه کنند که می‌بایست مرحله به مرحله و پس از تایید کارشناسانه موفقیت طرح پایلوت پیش رفت و حتما مقایسه‌ای بین دهه ۵۰ و ۹۰ در خصوص تعداد معتادان رانده و طرد شده از خانواده ارائه گردد.
اقتصاد موضوع بسیار مهمی است که در حوزه کاهش آسیب، سوء مصرف مواد و پیشگیری نباید مغفول واقع شود و مهندسی سیستم‌های اجتماعی و اقتصادی در کنار درمانگران و فعالان حوزه اعتیاد می‌تواند اثربخش باشد.
بنابراین همان‌طور که می‌دانیم موضوع را نباید یک‌جانبه و فقط از منظر روانپزشکی، پزشکی و درمانی مورد توجه قرار دهیم، موضوع اعتیاد و سیاست‌گذاری برای آن و از جمله همین طرح کشت قانونی خشخاش را باید کلان و جامع نگریست، با نگرشی مبتنی بر مهندسی سیستم‌های اجتماعی و اقتصادی همچنان باید این موضوع بررسی و اجرای آن تدبیر شود.
انتهای پیام/