خوزستان- این سمینار و کارگاه آموزشی به همت شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان خوزستان و با هدف ارتباط دانشگاه با دستگاه های متولی و آشنایی و آگاه سازی از مضرات مواد اعتیادآور و نقش شغلی آنها در کاهش آسیب های اجتماعی در خانه سمن های استان برگزار شد.
دکتر امین قربانی روانشناس در سمینار آموزشی و گفتمان سازی آگاه سازی به مواد مخدر و حمایت های علمی دانشجویان جامعه شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز به تشریح عوامل روانشناختی مؤثر در گرایش به رفتارهای پرخطر پرداخت و با اشاره به نقش تعیین‌کننده کودکی در شکل‌گیری شخصیت افراد، گفت: بسیاری از مشکلات رفتاری و هیجانی ما ریشه در تجربیات دوران کودکی دارد، حتی اگر فردی با دانش و فرهیخته باشیم، ممکن است نتوانیم این دانش را به عمل تبدیل کنیم.
وی با تأکید بر مفهوم «طرحواره‌های ذهنی» یا «تله‌های زندگی»، توضیح داد: «این طرحواره‌ها باورهای بنیادی هستند که در کودکی شکل می‌گیرند و بر نحوه نگاه ما به خود، دیگران و جهان تأثیر می‌گذارند.
این روانشناس افزود: برای مثال، کودکی که مورد بی‌توجهی عاطفی قرار گرفته، ممکن است در بزرگسالی به روابط سمی گرایش پیدا کند، چرا که احساس «دوست‌داشتنی نبودن» در ناخودآگاهش نهادینه شده است.
قربانی به پنج نیاز اصلی هیجانی در کودکی اشاره کرد: «نوازش، محبت، مراقبت، حمایت و توجه. وقتی این نیازها در کودکی ارضا نشوند، فرد در بزرگسالی به‌صورت ناسالم به دنبال جبران آن می‌رود.»
وی در ادامه یکی از عوامل مهم در شکل‌گیری طرحواره‌های منفی، «صدای درون‌سازی شده والدین» عنوان کرد و گفت: وقتی والدین دائماً به کودک می‌گویند “تو بی‌عرضه‌ای” یا “هیچ‌وقت موفق نمی‌شوی”، این جملات در ناخودآگاه فرد باقی می‌ماند و در بزرگسالی به صورت یک مانع درونی عمل می‌کند.»
قربانی افزود: حتی اگر فردی تحصیل‌کرده و توانمند باشد، این صداهای درونی می‌توانند او را از موفقیت بازدارند.
پرخوری، اعتیاد و روابط سمی؛ مکانیسم‌های مقابله‌ای ناسالم
این روانشناس در ادامه با اشاره به رفتارهای خودآسیب رسان مانند پرخوری یا اعتیاد، گفت: این رفتارها اغلب راهکارهای مقابله‌ای ناسالم برای فرار از دردهای هیجانی هستند. فرد می‌داند قند برایش مضر است، اما در مواقع اضطراب به شیرینی‌جات پناه می‌برد، چون در کودکی یاد نگرفته چگونه هیجاناتش را مدیریت کند.
وی با بیان جمله‌ای گفت: به جرئت می‌گویم بزرگ‌ترین دشمن کودکان، والدین ناآگاه آنها هستند.
این روانشناس توضیح داد: بسیاری از والدین -حتی آنهایی که تحصیل‌کرده و موفق هستند- مهارت‌های فرزندپروری را نمی‌دانند و ناخواسته به کودکان آسیب می‌زنند
وی تاکید کرد: مشکل اصلی فرد معتاد نیست، بلکه بستر اجتماعی است که او در آن رشد کرده. برای پیشگیری واقعی باید از کودکی مهارت‌های زندگی مانند کنترل هیجان، حل مسئله و ارتباط مؤثر را آموزش دهیم.
نقش دستگاه‌های فرهنگی در پیشگیری
این روانشناس به فعالیت‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر اشاره کرد: «این ستاد از طریق دستگاه‌های مختلف مانند آموزش و پرورش، بهزیستی و هلال احمر، کارگاه‌های آموزشی برگزار می‌کند. اما پیشگیری واقعی زمانی اتفاق می‌افتد که هر فردی با بهبود خود، بر محیط اطرافش تأثیر مثبت بگذارد»
قربانی از دانشجویان شرکت کننده در سمینار خواست: از حالا بر آموزش خود و اطرافیان تمرکز کنید. اگر می‌خواهید جامعه تغییر کند، از خودتان شروع کنید. مادران آگاه می‌توانند نسل آینده را از بسیاری آسیب‌ها مصون نگه دارند.
محیط ناسالم خانوادگی و اجتماعی و ضعف قوانین زمینه‌ساز بروز اعتیاد هستند
همچنین نماینده سمن های استان خوزستان زاهد مهمدی گرتلایی در این سمینار با بیان اینکه موفقیت در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی مستلزم شناخت لایه‌های مختلف جامعه است، گفت: برای تأثیرگذاری باید مسئولیت اجتماعی خود را بشناسید و بدانید سازمان‌های مردم‌نهاد چگونه فعالیت می‌کنند.
وی افزود: سمن‌ها به‌صورت داوطلبانه و غیرانتفاعی در حوزه‌های مختلفی مانند پیشگیری از اعتیاد، حمایت از زنان آسیبدیده و بهبود سبک زندگی فعالیت می‌کنند و بسیاری از خدمات آنها رایگان است.
نماینده سمن های استان خوزستان با اشاره به فعالیت‌های مؤسسه تحت مدیریت خود، اظهار داشت: ما کارگاه‌های متعددی در محلات آسیبدیده برگزار می‌کنیم و با گروه‌هایی مانند “ناران” (زنان آسیب دیده از مواد مخدر)، “الانان” (زنان درگیر با مصرف الکل) و “پرخوران” (افراد دارای اختلال پرخوری) همکاری داریم.
کرتلایی تأکید کرد که شناخت این گروه‌ها و همکاری با آنها می‌تواند به طراحی برنامه‌های مؤثرتر برای کاهش آسیب‌های اجتماعی کمک کند.
وی در ادامه گفت: عواملی مانند ویژگی‌های شخصیتی، محیط ناسالم خانوادگی و اجتماعی، و ضعف قوانین می‌توانند زمینه‌ساز بروز اعتیاد باشند.
نماینده سمن های استان خوزستان همچنین به عوامل محافظت‌کننده مانند موفقیت‌های فردی، حمایت خانواده و ارزش‌های اجتماعی اشاره کرد و افزود: تقویت این عوامل می‌تواند مانع از گرایش افراد به سمت آسیب‌های اجتماعی شود.
کرتلایی با انتقاد از کاستی‌های نظام آموزشی در آموزش مهارت‌های زندگی، تصریح کرد: متأسفانه بسیاری از مشکلات از ناآگاهی و عدم مهارت‌های لازم نشئت می‌گیرد. مهارت‌هایی مانند کنترل هیجانات، حل مسئله و ارتباط مؤثر باید از دوران کودکی آموزش داده شوند تا از بروز مشکلاتی مانند اعتیاد، طلاق و خشونت‌های خانوادگی جلوگیری شود.
وی در پایان ، بر ضرورت گسترش همکاری‌های بین‌بخشی میان دانشگاه‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد و نهادهای دولتی برای کاهش آسیب‌های اجتماعی تأکید کرد و از برنامه‌ریزی برای انعقاد تفاهم‌نامه با دانشگاه‌ها خبر داد و گفت: هدف ما این است که با استفاده از ظرفیت‌های علمی و پژوهشی دانشگاه‌ها، برنامه‌های پیشگیرانه را توسعه دهیم و راهکارهای عملیاتی برای مقابله با رفتارهای خودآسیبرسان ارائه کنیم.
دانشجویان با چالش‌های اجتماعی آشنا تا به مددکارانی توانمند تبدیل شوند
همچنین صالح صالحی کارشناس شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان در این سمینار تخصصی به بررسی نقش شورای هماهنگی، دستگاه‌های استانی و حمایت‌های علمی از دانشجویان پرداخت و از تقویت پژوهش‌های دانشجویی در حوزه‌های علمی خبر داد.
وی همچنین بر همکاری نهادهای فرهنگی، قضایی و اجتماعی برای مقابله با آسیب‌هایی مانند قاچاق مواد مخدر تاکید کرد، حضور نهادهایی مانند بهزیستی، دانشگاه‌های علوم پزشکی و مؤسسات درمانی در برنامه‌های اجتماعی و فرهنگی و برنامه‌ریزی برای بازدید دانشجویان از مراکز آسیبدیده اجتماعی مانند سالمندان و کودکان کار جهت کسب تجربه عملی تاکید کرد.
صالحی خاطرنشان کرد: دانشجویان باید از نزدیک با چالش‌های اجتماعی آشنا شوند تا به مددکارانی توانمند تبدیل شوند.
گفتنی است؛ این سمینار با هدف ارتباط مؤثر بین دانشگاه، نهادهای اجرایی و دانشجویان برگزار شد تا زمینه برای پژوهش‌های کاربردی و اشتغال و کاهش اعتیاد به مواد مخدر و آسیب های اجتماعی در حوزه اجتماعی فراهم شود.