چالش های روزه داری معتادها در ماه رمضان

دکتر مرجان انصاری روانشناس در گفت‌وگو با ایسنا گفت: علی رغم اینکه در افکارعمومی نیکوتین نسبت به دیگر مواد مخدر ظاهر معصومانه‌ای دارد ولی اولین ماده اعتیادآور در رنج مواد استنشاقی است. به علت ناآگاهی جامعه اعتیادآوری آن جدی گرفته نمی‌شود.
وی ادامه داد: با مصرف نیکوتین در هر قالبی هورمونی به نام آندورفین که به هورمون شادی آور و سرخوشی‌آور هم معروف است به صورت موقت ترشح می‌شود. در نتیجه حال خوب ایجاد می‌کند و وابستگی به نیکوتین در فرد ایجاد می‌شود. به همین علت سرخوشی حاصل از ترشح آندروفین است که افراد سیگاری می‌گویند در هر شرایطی، غم، شادی، خستگی و اضصطراب لذت بخش است. برخی از افراد نیز عادت به تلفیق چای یا قهوه با سیگار هستن که قرارگیری کافئین در کنار نیکوتین این احساس را تشدید می‌کند.
این روانشناس تصریح کرد: مصرف‌کنندگان سیگار را می‌توان در سه دسته تقسیم‌بندی کرد. اولین دسته مصرف‌کنندگان گذرا هستند که ممکن است سالی یک نخ یا کمتر یا بیشتر مصرف کنند. گروه دوم مصرف‌کنندگان نامنظم‌اند. این افراد الجوی خاصی برای مصرف ندارند و ممکن است هر چند روز یا چند ماه تعدادی سیگار مصرف کنند. گروم سوم مصرف‌کنندگان منظم و فعال هستند که اعتیاد و وابستگی به نیکوتین دارند. این افراد روزانه سیگار مصرف می‌کنند.
وی ادامه داد: گروه اول مشکلی برای روزه گرفتن در ماه رمضان ندارند. اولین توصیه من به دو گروه دیگر این است که هر سال بیست روز تا یک ماه قبل از شروع ماه رمضان الگوی مصرف و شرایط تحریک کننده را شناسایی کند و الگوی مصرفش را تغییر دهد. می‌تواند برای این کار از ترکیب روان درمانی، مشاوره، الگویابی به کمک مشاور و درمان دارویی بهره ببرد.
انصاری با تاکید بر اینکه توصیه‌های پیش‌رو برای افرادی مناسب است که زودتر برای تغییر الگوی مصرف خود اقدام نکرده‌اند، بیان کرد: فرد باید نقش اراده خود را در این امر جدی بگیرد و علائم ترک و محرومیت مثل استرس، سردرد، تهوع، عصبانیت و پرخاشگری را که در ساعات بین سحر تا افطار ایجاد می‌شود تحمل کند.
وی اظهار کرد: از این فرصت می‌توان به نحو احسن برای دور شدن از اعتیاد به سیگار استفاده کرد. فرد باید بفهمد در چه شرایطی یا زمان‌هایی ترغیب به مصرف سیگار می‌شود. تمایلش منوط به اشخاص است یا شرایط و یا در مکان خاصی اتفاق می‌افتد و از تمام این شرایط، افراد و مکان‌ها تا حد امکان دوری کند و سعی کند تا حد امکان از قرارگیری در این موقعیت‌ها بپرهیزد.
انصاری تاکید کرد: در این مدت یوگا، پیاده‌روی و باغبانی را در برنامه‌اش قراردهد. ذهن نیاز به سرگرمی و دور شدن از موقعیت دارد. در نتیجه میتواند با مشغول شدن به فعالیت‌های جذاب و سرگرم کننده متناسب با ماه رمضان فکر خودش را از هر چیزی که او را به مصرف سیگار متمایل می‌کند منحرف کند.
وی افزود: تهیه یک توپ استرس مفید است. این توپ کمک می‌کند که تنش روی دست متمرکز شود و ذهن از سیگار منحرف شود. هر گونه ادوات مصرف مثل پاکت سیگار، زیرسیگاری، فندک و… را تا زمان افطار از دسترس دور کند.
این روانشناس گفت: فرد باید خواب کافی داشته باشد. زمانی که مصرف کاهش پیدا کند خواب فرد به هم می‌ریزد. کاهش مصرف نیکوتین باعث می‌شود افراد دو برابر کافئین مصرف کنند که این مسئله هم بی‌خوابی را تشدید می‌کند.
وی بیان کرد: کسانی که دچار سندروم محرومیت می‌شوند حالت تهوع و سردرد شدید را تجربه می‌کنند. این افراد با مشورت پزشک یا روانپزشک می‌توانند از برچسب نیکوتین یا بوپروپیون مصرف کنند. بوپروپیون مصارف چندگانه دارد. یکی از آن‌ها ترک سیگار است. این دارو کمک میکند فرد از نظر ذهنی لذت و احساس سرخوشی کم‌تری در هنگام مصرف سیگار داشته باشد، حس تنفر از سیگار ایجاد می‌کند و کمک می‌کند فرد حس خوبی به خودش داشته باشد. این دو مورد حتما باید با مشاوره پزشک متخصص مورد استفاده قرار گیرد.
انصاری یادآور شد: افراد سیگاری تمایل شدید دارند که با سیگار روزه خودشان را افطار کنند. یا بلافاصله پس از خوردن شام سبک سیگار بکشند. به علت ساعات بالای غذا نخوردن اسید معده بالاست. سیگار کشیدن در این شرایط احتمال ابتلا به زخم معده را زیاد می‌کند.
وی گفت: افراد باید تعداد مشخصی سیگار در فاصله افطار تا سحر مصرف کنند و بیشتر از این تعداد مشخص سیگار در دسترشان نباشد. این تعداد باید ۴۰ تا ۵۰ درصد کمتر از الگوی مصرفشان باشد؛ زیرا مصرف مقدار زیاد نیکوتین در زمان کم بسیار مضرر خواهد بود و از جایی قرار است مدت طولانی محرومیت را تجربه کنند بیشتر اذیت خواهند شد.
وی تاکید کرد: زمان مناسب برای مصرف سیگار دو ساعت بعد از غذا است. افرادی که آخر شب می‌خوابند و سحر بیدار می‌شوند آخر شب به هیچ عنوان سیگار مصرف نکنند چون باعث به همین ریختن خوابشان می‌شود.
انصاری تصریح کرد: توصیه نمی‌کنم وقت سحر سیگار مصرف کنند. ولی می‌توانند یک نخ سیگار بکشند تا نیکوتین تا چند ساعت در خونشان باشه و چند ساعت کمتر عوارض محرومیت داشته باشند.
وی باتاکید بر نقش اطرافیان بیان کرد: اطرافیان این افراد اگر سیگاری هستند مقابل آن‌ها سیگار نکشند، ادوات استعمال را از دسترشان خارج کنند، یادآوری نکنند، مسخره نکنند و رفتارهایی مبنی بر تشویق به سیگار کشیدن از خود بروز ندهند. افت قند خون و کمبود انرژی فرد روزه‌دار و محرومیت از استعمال سیگار باعث پرخاشگری، بی‌حوصلگی و افت انرژی روحی می‌شود. اطرافیان با تحمل این رفتارها می‌توانند به فرد سیگاری کمک کنند. چون زمان کم است نمی‌توان در روند آرام‌تری فرد را به کمبود نیکوتین عادت داد در نتیجه کاری جز تحمل و همکاری با او امکان پذیر نیست.
انصاری ادامه داد: فردی که سیگار می‌کشد درزمان عادی به طور مداوم مواد غذایی مصرف می‌کند و دریافت نیکوتین هم در یک روز پخش شده است. ولی در این شرایط که زمان مشخص و محدودی برای دریافت غذا و نیکوتین دارد، ممکن است تعادل و سلامت گوارشی او دچار اشکال شود. خوردن شیر گرم و شیر عسل و عدم مصرف نوشیدنی‌های اسیدی مثل آب پرتقال، شربت با آبلیموی زیاد، ترشیجات چاشنی‌ها و غذاهای تند و غذای پر ادویه می‌توانند مشکلات گوارشی را کنترل کنند. معده در این شرایط حساس‌تر است و با اسیدی شدن و رفلاکس معده مواجه می‌شوند.
وی تاکید کرد: در این مدت مصرف انواع چای و قهوه‌ و به طور کلی کافیین کنترل شده و محدود باشد. بهتر است هر روز کافئین مصرف نکند زیرا ترکیب معده خالی، مصرف روزانه کافئین و حمله نیکوتین به بدن برای سیستم گوارش بسیار مضر است.