شفقنا (پایگاه بین المللی همکاری های خبری شیعه)- ران مورو در نیوزویک نوشت: درست مثل بازار املاک و مستغلات، بازار مواد مخدر نیز بسیار وابسته به محل و مکان جغرافیایی است. موضوع اختر محمد منصور و عبدالقیوم ذاکر را در نظر بگیرید. وقتی معاون اول و برادر زن ملا عمر توسط نیروهای آمریکایی و پاکستانی در سال ۲۰۱۰ در کراچی دستگیر شد، دو معاون دیگر ملا عمر یعنی منصور و ذاکر وارد رقابت با یکدیگر شدند تا جای او را بگیرند. هر دوی آنها اهل قبایل جنوبی بودند: قبایل اسحاق زی و علی زی که به طور تاریخی، همواره با یکدیگر رقابت داشته اند. هر دو قبیله در منطقه ای واقع شده اند که خاک بسیار حاصلخیزی برای کشت خشخاش دارد. هر دو نفر، در خانه های بسیار مجللی زندگی می کنند. طبق اظهارات محمد عبدعلی، رییس نیروهای ویژه مبارزه با مواد مخدر در استان هلمند، و نیز دیگر منابع، هر دو نفر به شدت درگیر قاچاق مواد مخدر هستند. عبدعلی می گوید: “منصور به دلیل ارتباط گسترده قبیله اش با مافیای مواد مخدر و نیز به خاطر پول سرشاری که از این راه به دست می آورد، تبدیل به یکی از رهبران ارشد طالبان شده است. او مناطق اصلی تولید مواد مخدر و نیز کریدورهای انتقال مواد مخدر را کنترل می کند.”
تمرکز طالبان بر روی مواد مخدر، هر سال در فصل پاییز و با شروع فصل کاشت آغاز می شود. در این فصل، فرماندهان محلی طالبان برای کشاورزان بذر و کود فراهم می کنند و علاوه بر پرداخت پول مناسب، به آنها قول می دهند از کسب و کار و مزرعه شان محافظت کنند. عبدعلی توضیح می دهد: “در بیشتر مناطق، طالبان روستاییان را ترغیب می کنند که تا حد ممکن، بذر بیشتری بکارند. آنها به کشاورزان اطمینان خاطر می دهند که در مقابل تلاش های دولت برای مبارزه با مواد مخدر، از آنها محافظت خواهند کرد.” (حقیقت این است که تلاش های دولت تا حد زیادی بی تاثیر بوده است. به گزارش دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل، سال گذشته دولت افغانستان توانست فقط ۶ درصد از از مجموع ۳۸۰ هزار جریب زیر کشت خشخاش را نابود کند.)
شورشیان طالبان همچنین توانسته اند با تبدیل تریاک به پودر هروئین، به کسب و کار خود رونق بیشتری ببخشند. دفتر مواد مخدر و جرم سازمان ملل (UNODC) برآورد می کند سه سال پیش حدود ۵۰۰ لابراتوار هروئین در افغانستان فعال بوده است. این تعداد در حال حاضر به طور قطع افزایش یافته است. عبدعلی می گوید: “بیشتر لابراتوارهای مواد مخدر طالبان در منطق دور دست و غیر قابل نفوذ نوزاد و بقران در شمال استان هلمند واقع شده است. نه ما و نه نیروهای آمریکایی نمی توانیم خود را به این مناطق برسانیم. این کار فقط از نیروهای عملیات ویژه آمریکا برمی آید. اما کنترل و مبارزه با مواد مخدر جزو اولویت های آنها نیست.”
مدتهاست که در آمریکا این پرسش مطرح است: آیا باید برای مبارزه با مواد مخدر در افغانستان منابع بیشتری را اختصاص داد؟ اما نیروهای ویژه ورزیده و متبحر آمریکایی کار خود را فقط معطوف به مسائل امنیتی و آموزش ارتش افغانستان کرده اند. آنها هیچ گاه روی مبارزه با مواد مخدر در افغانستان تمرکز نداشته اند.
واضح است که طالبان، هرگز وجود رقابت و هماوردی را در عرصه مواد مخدر تحمل نخواهند کرد. تهدیدات طالبان، حتی قاچاقچیان خرد و کوچک مواد مخدر را در افغانستان، از میدان به در کرده است. وارور، رئیس کل اداره مبارزه با مواد مخدر افغانستان می گوید: “بیشتر سوداگران خرده پای مواد مخدر در افغانستان از بیم طالبان از این عرصه خارج شده اند.” قاچاقچیان عمده نیز تنها در صورتی اجازه حضور در این بازار را خواهند داشت که تحت شرایط طالبان کار کنند.
در واقع، بخشی از موفقیت طالبان در بازار مواد مخدر مرهون دوستی و نزدیکی آنها با دشمنان پیشین شان است: اعضای سابق گروه “اتحاد شمالی”. این گروه شبه نظامی برنده بزرگ تهاجم آمریکا به افغانستان در اواخر سال ۲۰۰۱ بود. آنها توانستند با برخورداری از پشتیبانی هوایی و زمینی نیروهای آمریکایی، طالبان را شکست دهند و هسته مرکزی دولت جدید حامد کرزای را شکل دهند. آنها به ویژه موفق شدند بخش گسترده ای از نیروهای امنیتی و پلیس افغانستان را در دست بگیرند. امروز، اگرچه شماری از مقامات پیشین “اتحاد شمالی” در مبارزه با مواد مخدر شرکت دارند، اما تعداد دیگری از آنها در حال سوداندوزی از این بازار هستند. در طول چند سال اخیر و به مرور، طالبان و این بخش از اعضای پیشین “اتحاد شمالی” دریافته اند که اگر از اختلافات سیاسی چشم پوشی کنند و با هم مشارکت داشته باشند، می توانند سود و منفعت حاصل از بازار مواد مخدر را به طرز چشمگیری افزایش دهند.
مدتهاست که شماری از رهبران پیشین “اتحاد شمالی” به تولید تریاک و هروئین در استانهای شمالی افغانستان – از جمله بدخشان- مشغولند. آنها مواد مخدر را به ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و از آنجا به روسیه و اروپا منتقل می کنند. اکنون آنها قادر شده اند تا این محصولات را از مسیرهای تحت کنترل طالبان به جنوب کشور برسانند و از آنجا به پاکستان و ایران منتقل کنند. یکی از فرماندهان طالبان در هلمند می گوید: “جنگ سالاران اتحاد شمالی، مقامات دولتی، پلیس و طالبان به این درک اقتصادی نانوشته رسیده اند که هریک، به نوبه خود در زنجیره مشارکت در تجارت مواد مخدر نقشی دارند. پیش از آنکه مواد مخدر به مناطق تحت کنترل طالبان برسد، محموله ها توسط جنگ سالاران اتحاد شمالی، مقامات دولت کرزای و پلیس افغانستان اسکورت می شود.” بنابراین، وقتی طالبان محموله ها را به دست خریداران سراسر مرز، در ایران و پاکستان می رساند، همه طرفین از این تجارت منتفع می شوند. این فرمانده طالبان در هلمند ادامه می دهد: “امروزه، هروئینی که از مناطق شمالی کشور به دست نیروهای ما می رسد و بعد صادر می شود، از بالاترین کیفیت ممکن برخوردار است.” (اگرچه شمال افغانستان، تولید کننده بخش کوچکی از مواد مخدر است، اما تریاک تولید شده در این مناطق به دلیل آب و هوای سردتر و نیز باران های بیشتر، کیفیت بالاتری دارد.)
اتحاد با دشمنان قدیمی، تنها تحولی نیست که طالبان در چند سال اخیر تجربه کرده است. اکنون که طالبان طعم ثروت حاصله از مواد مخدر را چشیده و می داند که از امکان افزایش این ثروت نیز برخوردار است، شورای کویته (هیات فرماندهی طالبان) تصمیم گرفته است تا با اتخاذ و اجرای یک مکانیسم نظارتی، اطمینان یابد درآمد مواد مخدر در تمام سطوح طالبان، از بالا گرفته تا پایین، تقسیم می شود. این شورا سال گذشته یک کمیسیون اقتصادی را تاسیس کرد تا نحوه توزیع درآمد حاصله از مواد مخدر را بررسی کند. طبق اظهارات شماری از رهبران طالبان، در حال حاضر ۷۰ درصد از سود حاصله از مواد مخدر در اختیار این کمیسیون قرار می گیرد تا صرف مخارجی از جمله غذا، تسلیحات، مواد منفجره، و مراقبت های پزشکی و درمانی برای اعضای طالبان شود. ۳۰ درصد بقیه نیز مستقیما به جیب فرماندهان و رزمندگان طالبان در میادین نبرد می رود.
از نظر بسیاری از اعضای طالبان که در بخش میدانی (در مقابل بخش ستادی) کار می کنند، نحوه تقسیم نیروها در صف و ستاد طالبان چندان منصفانه نیست. بیشتر فشار کار بر دوش رزمندگان خط مقدم سنگینی می کند. آنها هستند که جان خود را به خطر می اندازند و بیشترین صدمات و آسیب ها و تلفات را متقبل می شوند. بنابراین تعجب برانگیز نیست وقتی می شنویم بسیاری از فرماندهان محلی طالبان از این شکایت دارند که پول کمی عایدشان می شود و در مقابل، رهبری مرکزی بیشتر پولها را به جیب خود می ریزد. همان فرمانده محلی طالبان در استان هلمند که پیشتر، نقل قولهایی از وی را خواندید، می گوید: “رهبران ارشد حدود ۸۰ درصد از درآمدهای حاصله از ۵ استان جنوبی را جمع می کنند و به جیب خود می ریزند. این پول مقدسی است که باید صرف جهاد شود. بنابراین هیچ کس نباید بیشتر از حقش، از این پول بردارد.”
با این که جنبش طالبان متکی به افکار بسیار افراطی مذهبی است، اما بعضی از حامیان طالبان آزادانه و بی پروا از نگرانی های خود درباره درگیری آنها در تجارت مواد مخدر سخن می گویند. مولوی جان محمد حقانی، روحانی طرفدار طالبان به نیوزویک می گوید: “جای تاسف است که طالبان در معاملات مواد مخدر دست دارد، حال آن که این کار در اسلام اکیدا ممنوع است. مبارزه با دشمن به پشتوانه پول حاصله از مواد مخدر و آدم ربایی دقیقا مثل جنگیدن با استفاده از پول آمریکایی های کافر است. طالبان نباید دست به تجارت مواد مخدر بزند. زیرا این کار وجهه ای را که ما در حال ساختنش هستیم، مخدوش می کند.”
به نظر می رسد صداهایی از این دست، فعلا شنیده نمی شوند. طالبان در حال حاضر بیشتر از مبارزه با دشمن، بر روی تجارت مواد مخدر متمرکز شده است. عبدعلی می گوید: “تعریف جدید طالبان از جهاد، عبارت است از پول در آوردن از تجارت مواد مخدر.” اظهارات فرمانده محلی طالبان در هلمند، تاییدی بر همین ادعاست: “ما تمام انرژی خود را صرف محافظت مزارع خشخاش، منافع مان در این عرصه، و کاروان های حمل مواد مخدر در مقابل نیروهای دولتی می کنیم.”
وضعیت موجود، از آینده افغانستان تصویری بسیار وحشتناک و تاریک به دست می دهد. افغانستان با این مقام های فاسد دولتی، پلیس، جنگ سالاران سابق اتحاد شمالی و حالا طالبانی که اقداماتی بسیار سازمان یافته را در دست اجرا دارند، پس از خروج نیروهای آمریکایی از کشور با این خطر روبروست که تحت حکومت و قدرت مافیای مواد مخدر قرار بگیرد. اگر چنین اتفاقی حادث شود، توزیع تریاک و هروئین تولید شده در افغانستان، در سراسر دنیا ضریب نفوذ بیشتری خواهد یافت. این خبر اگرچه برای نوکیسه های بازار مواد مخدر در کویته و کراچی بسیار خوشایند است، اما در واقع برای بقیه مردم دنیا حکم یک مصیبت و فاجعه را خواهد داشت.
منبع: نیوزویک
ترجمه: فرهاد فرجاد- شفقنا
«اظهارات افراد خارج از دبیرخانه ستاد، مندرج در پرتال ستاد الزاماً به معنای موضع رسمی ستاد مبارزه با موادمخدر نمی باشد.»